بررسی آواز بیات ترک

بررسی آواز بیات ترک

این آواز روی درجه 3 دستگاه شور قرار میگیرد.مثلا از شور سل میشود روی نت سی بمل(در فواصل شور سل سی بمل است).درجات آن بر اساس فواصل شور است اما جملات معرف بیات ترک بصورت پاساژ(حرکت روی درجات بصورت رفت و برگشت) با تاکید روی درجه3 خودنمایی میکند.

با اینکه این آواز برداشت از شور است اما تنها با ربع پرده اختلاف روی نت ماقبل شاهد شباهت بسیاری به درجات دستگاه ماهور دارد.بعنوان مثال؛

بیات ترک دو(دانگ منتهی به شاهد)

سل،لا،سی کرون،دو

ماهور دو(دانگ منتهی به شاهد)

سل،لا،سی بکار،دو

دانگ بعدی و ادامه جملات در این دو مایه مشابه است.

گوشه های آواز بیات ترک

درآمد؛

حرکت از شاهد شور و نت طنینی آن به سمت شاهد ترک و بالاتر از آن و نشست روی درجه سوم شور(شاهد ترک) معرف درآمد است.پس دانگ آن بصورت 4/4-3/4-3/4 مثلا سل،لا،سی کرون،دو میشود.

داد یا گشایش؛

همچون ماهور درجه دوم در این آواز نقش گشایش یا داد را میتواند داشته باشد.یعنی نشست روی ر(نت شاهد را دو در نظر گرفتیم)

دشتی یا درجه سوم؛

بر خلاف ماهور درجه سوم در بیات ترک کاربرد زیادی دارد.این درجه در مقایسه با شور درجه 5 میشود که قبلا بعنوان فاصله نشست دشتی معرفی شده بود.البته حالت متغیر دشتی در این درجه از بیات ترک استفاده نمیشود.

جامه دران؛

طبق روال همیشگی جامه دران گردش روی دو نت و  ادامه بصورت جملات قرینه تا درآمد معرف جامه دران است.در بیات ترک این فیگور روی درجات 3 و 4 یعنی می و فا خواهد بود.

فیلی؛

این گوشه هم چون در ماهور با یک جمله بالارونده از شاهد به درجه 5 مشخص میشود.این گوشه رابطی برای نشست روی درجه 5 و اجرا گوشه ها یا جملاتی در آن محدوده است.

شکسته؛با تاکید روی درجه 5 یعنی سل و تغییر ربل پرده کم شدن درجه سوم یعنی تبدیل می بکار به کرون این گوشه شکل میگیرد.با این تغییر دانگ ایجاد شده شباهت به درجات افشاری(سل) پیدا میکند و راه ورود به آن است.طبیعی است درجه 7با ربع پرده کم شدن یعنی سی بمل این مایه گردانی تکمیل میشود.در بعضی قطعات شکسته بیات ترک یا متغیر نشان دادن درجه 6 یعنی نت لا ورود به افشاری را بیشتر نشان میدهد.

دلکش؛

همچون ماهور میتوان روی درجه 5 همراه با ربع پرده کم کردن درجه 6 و 7 یعنی لا کرون و سی بمل کردن ورود به دلکش کرد که ورود به شور است.نت ایست دلکش و البته استفاده برای فرود درجه 4 است.

فرود؛

برگشت به درجات درآمد همیشه فرود است اما در آوازها برگشت بر روی شاهد دستگاه اصلی است یعنی در اینجا شور اما در سده اخیر عموما روی شور فرود نمیایند و ایست روی همان شاهد بیات ترک است.

دانلود معرفی صوتی آواز بیات ترک با سه تار آقای افشین علوی

بررسی آواز افشاری

بررسی آواز افشاری

یکی از مایه های مربوط به دستگاه شور آواز افشاری است.این آواز با تاکید روی درجه چهارم شور شکل میگیرد و از خصوصیات آن متغیر بودن درجه دوم شاهد آن در محدوده درآمد است.

بعنوان مثال اگر از شور سل بخواهیم افشاری اجرا کنیم نت دو بعنوان شاهد خواهد بود و نت متغیر ر که کرون و بکار میشود.

نوع حرکات جملات در افشاری و حتی نت متغیر آن و از طرفی نتهای پایانی یعنی ایست و خاتمه به نوعیست که گاه نسبت آن با شور زیر سوال میرود. گوشه ها ی آواز افشاری

درآمد؛

با توجه به شاهد درجه 4 از شور(مثلا نت دو) و متغیر بودن درجه دوم از آن یعنی کم شدن ربع پرده ای و بازگشت به حالت قبل(ر کرون و بکار میشود) درجات افشاری نزدیکی به دستگاه مادر یعنی شور دارد اما جهت جملات درآمد برای متغیر شدن درجه دوم بر خلاف دشتی عموما بالارونده است و از طرفی ایست و خاتمه متفاوت افشاری روی شاهد شور و یا نت طنینی آن یعنی روی سل و فا حالتی متفاوت به افشاری میدهد.این نکته وقتی ایست روی درجه سوم قبل از شاهد افشاری یعنی لا کرون هم به آن اصافه کنیم ادپرتباط بیشتر آن به سه گاه را نمایان میسازد.

برداشتهای از نت فا و سل به سمت دو و استفاده مکرر از جملات بالارونده(پاساژ) در محدوده درآمد نیز یکی از ویژگیهای درآمد افشاریست.

جامه دران؛

این گوشه با گردش روی دو فاصله و جابجایی قرینه به سمت زیر یا در نهایت به سمت درآمد خود را نشان میدهد.در این آواز روی درجات دوم و سوم است یعنی ر و می بمل(طبق درجات افشاری دو سرکلید سی بمل،می بمل و لا کرون دارد)

عراق و قرایی؛

به نوعی اوج افشاری محسوب میشود.قرایی و عراق روی درجه چهارم یعنی فا تاکید دارد اما با دو تغییر،درجه سوم یعنی نت می ربع یا نیم پرده بالا رفته و به می کرون یا بکار تبدیل میشود و درجه ششم یعنی لا ربع پرده پایین یعنی بمل میشود.

لازم به ذکر است گوشه قرایی روی درجه عراق یا می کرون اجرا میشود و جمله بندی ملودیک خاصی دارد که معرف آن است اما گوشه اصلی عراق است که با پرده می کرون بیشتر اجرا میشود اما با توجه به عراق ماهور در واقع باید با می بکار اجرا شود که ساخته هایی با این تغییر از اساتید قدیم چون وزیری و موسی معروفی و...موجود است.

رهاب؛

در نهایت برگشت افشاری که در دهه های اخیر روی شاهد افشاری یا نت طنینی شور خاتمه میابد با گوشه رهاب از شور به شور ایست میکند.این گوشه از درجات پایین تر از افشاری یعنی طنینی شور به صورت بالارونده به درجه سوم و تاکید روی درجه دوم شور(از فا به سی بمل و ایست موقت روی لا کرون) راه را برای فرود به شور هموار میکند.

دانلود معرفی صوتی آواز افشاری با سه تار آقای افشین علوی

بررسی آواز دشتی

بررسی آواز دشتی

از چهار آواز متعلق به درجات دستگاه شور این مایه بیشترین استفاده را دارد.بسیاری از قطعات و تصانیف ساخته شده در موسیقی ایرانی حتی ترانه های موسیقی محلی دشتی است.

با توجه به نت شاهد شور این آواز روی درجه پنجم تاکید میکند.عموما حرکت از درجه سوم شور به سمت درجه 5 ورود به دشتی را نشان میدهد.نت شاهد در این مایه متغیر است یعنی از حالت اصلی خود که یک پرده با نت ماقبل شاهد فاصله دارد ربع پرده کم شده و مثلا کرون میشود.این جابجایی در حرکات پایین رونده که تمایل به نت قبل بیشتر است اتفاق میفتد و سپس به حالت اولیه بازمیگردد که به آن متغیر میگوییم.مثلا از شور سل دشتی ر اجرا شده و این نت حالت بکار و کرون در محدوده درآمد دارد.البته این تغییر اجباری نبوده و در همه قطعات از آن استفاده نمیشود.

گوشه های آواز دشتی

درآمد؛

حرکت به سمت شاهد و بهره از حالت متغیر آن درآمد را شکل میدهد.البته حرکت به سمت نت های بالاتر امکان پذیر است اما عموما محدوده درآمد را در هر مایه ای یک دانگ بالاتر نشان میدهند مثلا در اینجا تا فا اما نکته مهم در مورد آوازهای متعلق به شور(و فعلا دشتی) باید در نظر داشت این است که نت ایست و خاتمه آن روی شاهد شور است!

بیات راجع(راجه)؛

این گوشه در بیات اصفهان یا نوا با تاکید روی درجه دوم نسبت به درآمد محل متفاوتی دارد اما در آواز دشتی عملا همان دانگ درآمد را دارد منتها با فیگور و گردش مخصوص بیات راجع که از درجه بالاتر به سمت آن میاید،مثلا از فا به سمت ر که در این آواز میشود از درجه سوم به اول!

اوج(عشاق)؛

البته نام این گوشه در اصل اوج است اما به اشتباه عشاق نیز زیاد بکار میرود.

حرکت از شاهد دشتی به سمت درجه 4 و در این حرکت تغییر روی درجه دوم که ربع پرده بالا میرود و تمایل به سمت درجه 4 بیشتر میشود را اوج میگوییم.یعنی ر-می کرون-فا-سل

این دانگ با ترتیب 3/4-3/4-4/4 پرده ای خود ورود به شور میکند و لذا میتوان در ادامه وارد شور سل شد.البته در صورتی که قرار به ورود به شور نباشد میتوان با استفاده از لا بمل بجای لا کرون جهت حرکت را به سمت فرود تغییر داد.

در این گوشه جملات بالارونده به سمت شاهد اوج(سل) با می کرون و جملات پایین رونده به سمت شاهد درآمد(ر) بامی بمل همراه است.

گوشه های ملودیک؛

در واقع دو گوشه درآمد و اوج محدوده دشتی را مشخص میکنند ولی گوشه های دیگری هم در این آواز با تفاوت در ملودی و فرم آوازی آنها کاربرد زیاد دارند مانند دشتستانی،حاجیانی،دیلمان،غم انگیز،گیلکی،کوچه باغی...

فرود؛

برگشت به شور عموما با تاکید روی درجه سوم قبل از شاهد که درجه سوم بعد از شاهد شور هم محسوب میشود یعنی سی بمل انجام میشود که این فاصله درجه نت شاهد اواز بیات ترک است و در اواز دشتی بعنوان سارنگ یا سارنج گفته میشود.

کردبیات؛

این آواز عملا شباهت بسیار به دشتی دارد و تنها حرکت جملات بالارونده و برگشت آن به شور و همجنین استفاده نکردن از حالت متغیر در آن فرق میکند..

دانلود معرفی صوتی آواز دشتی با سه تار آقای افشین علوی

بررسی آواز ابوعطا

بررسی آواز ابوعطا

یکی از متعلقات دستگاه شور آواز ابوعطاست.با توجه به درجات دستگاه شور که از نت شاهد بصورت 3/4-3/4-4/4 در دانگ اول و در ادامه 3/4(درجه 5 شور در گوشه های بعد از درآمد و حتی رهاب با ربع پرده تغییر و کسر به این فاصله تبدیل میشود)-3/4-4/4 میباشد آوازهای آن با تاکید روی درجات 3 و 4 و 5 خودنمایی میکنند.

در این میان ابوعطا با تاکید روی درجه 4 و ایست روی درجه 2 و خاتمه روی شاهد شور مشخص میشود.بعضی آنرا با نت شاهد و برخی با نت ایست معرفی میکنند.البته نظریه مرحوم استاد حنانه با توجه به توالی آوازها جهت جلوگیری از تکرار درجه 4 برای ابوعطا و افشاری اکنون هم کاربردی تر است و بعنوان مثال از شور سل ابوعطای لا کرون گفته میشود نه ابوعطای دو!

اما با توجه به شاهد دو در ابوعطای مذکور گوشه ها از این نت بررسی و تحلیل میشوند.

درآمد؛

درآمد این مایه با تاکید و گردش روی درجات 4 و 2 شور مثلا در نمونه ذکر شده دو و لا کرون و خاتمه روی سل مشخص میشود.درجه دوم ابوعطا که همان 5 شور میشود برخلاف شور تغییری نداشته و فاصله 4/4 آن ثابت میماند.پس دانگ درآمد از نت شاهد بصورت 4/4-2/4-4/4 خواهد بود.

حجاز؛

با تاکید روی درجه دوم حجاز شکل میگیرد.عملا این درجه شباهت به آواز دشتی دارد اما بدون متغیر نت شاهد دشتی!

اوج(عشاق)؛

در واقع این گوشه که عینا در آوازهای دشتی و بیات اصفهان هم احرا میشود اوج نام دارد و به گفته مرحوم استاد تجویدی عشاق گوشه متفاوتی در نوا است!

حرکت از پایه حجاز به سمت درجه 5 ابوعطا یعنی سل همراه با ربع پرده بالا رفتن درجه سوم یعنی تبدیل می بمل به می کرون درجات آنرا از حجاز بصورت 3/4-3/4-4/4 تبدیل میکند که عینا دانگ شور است.بعبارتی با این گوشه در هر 3 مایه مذکور ورود به شور اتفاق میافتد.که البته در ابوعطا و دشتی ورود به شور مادر تکراریست اما در بیات اصفهان بعنوان مایه گردانی محسوب میشود.

جامه دران؛

این گوشه اساسا با گردش روی دو نت آغاز و با قرینه سازی حرکت میکند.در ابوعطا درجات دوم و سوم پایه این گوشه هستند

معرفی صوتی آواز ابوعطا با سه تار آقای افشین علوی

دانلود بداهه ای کوتاه در آواز ابوعطا با سه تار آقای افشین علوی

.

بررسی دستگاه شور

بررسی دستگاه شور

با توجه به درجات و گوشه های اصلی و همینطور آوازهای مرتبط به شور و تعدد آثار ملی و محلی مرتبط به آن این دستگاه را مادر دستگاهها هم نامیده اند که البته با توجه به استقلال بعضی از دستگاههای دیگر بدین معنی نیست که از لحاظ درجات و فواصل دانگها حتما همگی مربوط به شور میشوند!

لازم به ذکر است بعضی از دستگاهها توسط گوشه هایی راه به شور پیدا میکنند،مثل ماهور با گوشه دلکش،همایون و بیات اصفهان با اوج،راست پنجگاه با قرچه...

دانگ شور؛

درجه مشخصه شور بصورت 3/4-3/4-4/4 معرف ورود به شور است.به عنوان مثال:

شور از نت ر بصورت ر،می کرون،فا،سل

شور از سل بصورت سل،لا کرون،سی بمل،دو

شور از می بصورت می،فا سری،سل،لا

و همین اتفاق در گوشه اوج(که به عشاق هم معروف است) در آوازهای دشتی،ابوعطا،بیات اصفهان و دستگاه همایون و دلکش در بیات ترک و دستگاه ماهور...می افتد و درجات شور ایجاد میگردد.

گوشه های دستگاه شور

درآمد؛

اگرمثال را شور سل در نظر بگیریم و درجات آنرا بصورت سل،لا کرون،سی بمل و دو مشخص کنیم دو نوع حرکت برای درآمد میتوان اجرا کرد.درآمدی به گردش به صداها و دانگ بم تر از شاهد(خارا) و درآمد با حرکت به صداهای بالاتر!

درآمد خارا با حرکت به سمت نتهای بم تر از روی نتهای فا،می کرون*(در اینجا با تغییر ربع پرده ای می از بمل به کرون دانگ خارا تصحیح میشود)،ر و برگشت به نت سل عملا همان درجات شور است.ر،می کرون،فا،سل همان 3/4،3/4،4/4 است و تغییر می از بمل به کرون آنرا تثبیت میکند.

درآمد دیگر بصورت بالارونده همان درجات معرفی شده یعنی سل،لا کرون ،سی بمل و دو است.

لازم به ذکر است درجه 5 در شور در ادامه ربع پرده بم میشود اما حضور و استفاده آن یعنی ر بصورت کرون در گوشه های ابتدای یعنی درآمد و رهاب اجباری نداشته و نیازی به ورود در سرکلید نیست.

رهاب(رهاوی)؛

در این گوشه حرکت از نت طنینی(فا) به سمت درجه سوم یعنی سی بمل و تاکید و نشستی گذرا روی درجه دوم یعنی لاکرون است.البته با جملاتی قرینه در نهایت روی درآمد مینشیند.

درجه سوم؛

این درجه(سی بمل) مختص آواز بیات ترک است اما با تغییر ربع پرده ای درجه 5 یعنی ر کرون گوشه ملانازی هم در ردیف میرزاعبداله روی این درجه تاکید دارد.

اوج و شهناز؛

هر دو گوشه تاکید روی درجه 4 دارند و از اینجا به بعد درجه 5 ربع پرده بم شده و ر کرون میشود.

تفاوت در نحوه گردش نتهاست،اوج که در ردیف آوازی سلمک هم گفته میشود با جملاتی بالارونده از محدوده درآمد به درجه 5(ر کرون) آمده و روی درجه 4 مینشیند(دو) اما شهناز با استفاده از درجات 3،4 و 5 خود را تثبیت میکند.در ادامه عموما شهناز میل به درجه 5 و 6 هم میکند که راه به گوشه های بالاتر است.

توجه داشته باشیم که با اوج تاکید و نشستها روی درجه 4 یعنی نت دو قرار میگیرد و با تغییر ر به ر کرون دانگ آن با نتهای دو،ر کرون،می بمل و فا دانگ شور دو را توصیف میکند و بهمین خاطر عملا از اوج شور دیگری روی درجه 4 شکل میگیرد!

قرچه؛

این گوشه با گردش روی دو درجه 5 و 6 یعنی ر کرون و می بمل و حرکات قرینه به نتهای بالاتر و برگشت روی درجه 4 می ایستد.

رضوی؛

تاکید روی درجه 7 یعنی نت فا این گوشه را شکل میدهد.همچنان ر کرون است اما اگر میل به نتهای بالاتر کنیم لا بجای کرون بمل استفاده میشود.

حسینی؛

با حرکت از شور دوم به درجه 8 یعنی سل و استفاده از نت لا بمل حسینی شکل میگیرد.البته این گوشه با حرکت به درجات بالاتر مثلا دو در اکتاو بالا لا را کرون استفاده میکنیم.

اگر قرار به استفاده زیادتر از درجات بالا در حسینی باشد لا کرون میماند و به آن "ملک حسین" می گویند.

در انتها باید ذکر کنم گوشه های قابل ذکر بیشتری در این دستگاه موجود است اما عموما از لحاظ ساختاری نزدیکی به گوشه های گفته شده دارند.

دانلود بررسی صوتی دستگاه شور با سه تار آقای افشین علوی

همین جوری!

چن روز پیش تو مدرسه بعد از یک ماه ساز نزدن،به اجبار دستی به تنبور بردم ولی چندان خوب نشده!!!

پوزش...

دانلود بداهه ی ضربی بر اساس مقام "سوار سوار"

شمعدونی!

سال گذشته ی از شبکه ی 3 سیما،سریال بسیار زیبای(از دید من)شمعدونی پخش شد که خودم به شخصه باهاش خاطره دارم.!.!.!

بین سکانس هایی از فیلم ملودی ای با دهان اجرا می شد که از ساخته های استاد محمد رضا لطفی بود.

تو این پست اجرای چهار مضراب راست پنجگاهی رو که استاد محمد رضا لطفی و استاد ناصر فرهنگفر تو جشن هنر شیراز-1354 اجرا کردن براتون میذارم.

روان هر دوتا شون شاد...

دانلود چهار مضراب راست پنجگاه

پرواز عشق...

دومین سالگرد پرواز قلندرانه ی استاد محمد رضا لطفی

روحش شاد...

هرگز نمیرد آنکه دلش زنده شد به عشق...

قاف یا غین؟!

یکی از دیگری پرسید قلیه به قاف کنند یا به غین؟گفت: نه به قاف کنند و نه به غین،قلیه به گوشت کنند.
چه مصداق خوبی است حکایت عبید زاکانی برای بخش عظیمی از تنبک نوازان امروز ایران.چرا که بنیه ی ضعیفشان در نوازندگی تنبک ناچارشان کرده به استفاده از یکسری سازهای من درآوردی که فیزیک و صوتشان هیچ ربطی به موسیقی اصیل ایرانی ندارد.(صداهایی گاه بی اندازه بم تا سر حد کوبه ای های آفریقا و یا بی اندازه زیر مثل نقاره آذربایجان ، تنبک که قربانش شوم دیگر طبلا شده و همه تقلیدی ضعیف شده اند از ذاکر حسین) دوستان نوازنده مذکور که صاحب نامی هم شده اند و هم نشین اساتید خود را در محاصره این آلات قرار می دهند تا جایی که حتی زنگوله هم به پا می بندند تا نانی که می خورند حلال باشد.
دیگر ردی از آن نوازندگی فاخر بزرگانی چون تهرانی و رجبی و فرهنگ فر وجود ندارد.دلیل این نافاخری فلسفه‌ی درون این موسیقی نیست؛ بلکه دیگرگونی سلیقه‌ی نوازنده و مخاطب امروزش است. دگرگونی‌ای ناساز که سقوطی بزرگ را در پی داشته است.
اگر نوازنده ای از قدرت کافی در نوازندگی برخوردار باشد نیازی به این اصوات شلوغ و حرکات محیرالعقول ندارد.
این‌ها در واقع نانوازندگانی هستند کارنابلد که می‌خواهند ضعف در نواختن درست ساز تنبک را با شامورتی بازی‌هایی که بر سر دیگر سازهای کوبه‌ای درمی‌آورند جبران کنند. و خوب می‌دانند که در این میانه دیگر مخاطبشان حاج آقا ایرانی مجرد،عارف قزوینی و ملک‌الشعرای بهار نیست. می‌دانند که مخاطبشان از خودشان پرت‌تر است و اصلا نمی‌داند موسیقی ایرانی یعنی چه...
متاسفانه کیفیت تولیدات موسیقی این روزها به طرز اسف باری نازل است،آهنگ سازی در کار نیست
فقط الگوی ریتمیک(ملاحضه بفرمایید تولیدات عالیجنابان علی قمصری،سهراب پورناظری،حافظ ناظری و هم سلفانشان را) و وسط کار سکوت و جانفشانی های کوبه ای نوازان جان بر کف(بهترین مثالش گروه دستان)با اندکی حرکات سر و گردن و زلف افشانی و لبخندهای ملیح به همدیگر که در این لحظات است که تماشاگرانِ همیشه در صحنه به وجد آمده، با کف و سوت بلبلی مزد عزیزان نوازنده را می دهند و شاد و راضی از هزینه و وقتی که برای دیدن کنسرت صرف کرده اند سالن را ترک می کنند تا کنسرتی دیگر و سلفی هایی تازه....

رمضان؛هاوار یا علی

به مناسبت 13 رجب

یه کلیپ قدیمی از حبیب الله خسروی(رمضان کلیایی)که شعری رو برام امام علی میخونه...

روحش شاد

دانلود