بررسی آواز دشتی

بررسی آواز دشتی

از چهار آواز متعلق به درجات دستگاه شور این مایه بیشترین استفاده را دارد.بسیاری از قطعات و تصانیف ساخته شده در موسیقی ایرانی حتی ترانه های موسیقی محلی دشتی است.

با توجه به نت شاهد شور این آواز روی درجه پنجم تاکید میکند.عموما حرکت از درجه سوم شور به سمت درجه 5 ورود به دشتی را نشان میدهد.نت شاهد در این مایه متغیر است یعنی از حالت اصلی خود که یک پرده با نت ماقبل شاهد فاصله دارد ربع پرده کم شده و مثلا کرون میشود.این جابجایی در حرکات پایین رونده که تمایل به نت قبل بیشتر است اتفاق میفتد و سپس به حالت اولیه بازمیگردد که به آن متغیر میگوییم.مثلا از شور سل دشتی ر اجرا شده و این نت حالت بکار و کرون در محدوده درآمد دارد.البته این تغییر اجباری نبوده و در همه قطعات از آن استفاده نمیشود.

گوشه های آواز دشتی

درآمد؛

حرکت به سمت شاهد و بهره از حالت متغیر آن درآمد را شکل میدهد.البته حرکت به سمت نت های بالاتر امکان پذیر است اما عموما محدوده درآمد را در هر مایه ای یک دانگ بالاتر نشان میدهند مثلا در اینجا تا فا اما نکته مهم در مورد آوازهای متعلق به شور(و فعلا دشتی) باید در نظر داشت این است که نت ایست و خاتمه آن روی شاهد شور است!

بیات راجع(راجه)؛

این گوشه در بیات اصفهان یا نوا با تاکید روی درجه دوم نسبت به درآمد محل متفاوتی دارد اما در آواز دشتی عملا همان دانگ درآمد را دارد منتها با فیگور و گردش مخصوص بیات راجع که از درجه بالاتر به سمت آن میاید،مثلا از فا به سمت ر که در این آواز میشود از درجه سوم به اول!

اوج(عشاق)؛

البته نام این گوشه در اصل اوج است اما به اشتباه عشاق نیز زیاد بکار میرود.

حرکت از شاهد دشتی به سمت درجه 4 و در این حرکت تغییر روی درجه دوم که ربع پرده بالا میرود و تمایل به سمت درجه 4 بیشتر میشود را اوج میگوییم.یعنی ر-می کرون-فا-سل

این دانگ با ترتیب 3/4-3/4-4/4 پرده ای خود ورود به شور میکند و لذا میتوان در ادامه وارد شور سل شد.البته در صورتی که قرار به ورود به شور نباشد میتوان با استفاده از لا بمل بجای لا کرون جهت حرکت را به سمت فرود تغییر داد.

در این گوشه جملات بالارونده به سمت شاهد اوج(سل) با می کرون و جملات پایین رونده به سمت شاهد درآمد(ر) بامی بمل همراه است.

گوشه های ملودیک؛

در واقع دو گوشه درآمد و اوج محدوده دشتی را مشخص میکنند ولی گوشه های دیگری هم در این آواز با تفاوت در ملودی و فرم آوازی آنها کاربرد زیاد دارند مانند دشتستانی،حاجیانی،دیلمان،غم انگیز،گیلکی،کوچه باغی...

فرود؛

برگشت به شور عموما با تاکید روی درجه سوم قبل از شاهد که درجه سوم بعد از شاهد شور هم محسوب میشود یعنی سی بمل انجام میشود که این فاصله درجه نت شاهد اواز بیات ترک است و در اواز دشتی بعنوان سارنگ یا سارنج گفته میشود.

کردبیات؛

این آواز عملا شباهت بسیار به دشتی دارد و تنها حرکت جملات بالارونده و برگشت آن به شور و همجنین استفاده نکردن از حالت متغیر در آن فرق میکند..

دانلود معرفی صوتی آواز دشتی با سه تار آقای افشین علوی