محمد رضا لطفی

محمدرضا لطفی (۱۷ دی ۱۳۲۵ گرگان – ۱۲ اردیبهشت ۱۳۹۳ تهران) نوازندهٔ برجسته و سرشناس تار، سه‌تار و ردیف‌دان، موسیقی‌دان، آهنگ ساز، همچنین پژوهشگر و مدرس موسیقی سنتی ایرانی بود. وی در بداهه‌نوازی بسیار چیره‌دست بود. لطفی در کنار تار و سه‌تار،کمانچه، دف و نی نیز می‌نواخت.

 

محمدرضا لطفی در سال ۱۳۲۵ در شهر گرگان به دنیا آمد. وی به مدت پنج سال در هنرستان موسیقی به آموختن موسیقی پرداخت و موسیقی را نزد استادانی چون علی اکبر شهنازی، حبیب الله صالحی فرا گرفت. پس از پایان هنرستان به دانشکده موسیقی راه یافت و به تکمیل آموخته‌هایش پرداخت. در این زمان از استادانی مانند نورعلی برومند، عبدالله دوامی، سعید هرمزی نیز بهره جست. محمدرضا لطفی در سال ۱۳۴۳ جایزه نخست موسیقی‌دانان جوان را نیز کسب کرد. در جشنواره موسیقی جشن هنر ۱۳۵۴در شیراز به همراه محمدرضا شجریان و ناصر فرهنگ‌فر به اجرای راست پنجگاه پرداخت که بسیار مورد توجه قرار گرفت. در اجرای ردیف آوازی توسط عبدالله دوامی با ساز تار وی را همراهی کرد. در سال ۱۳۵۳ به عضویت گروه علمی دانشکده موسیقی درآمد و در همین سال همکاری خود را با رادیو آغاز کرد. به مدت یک سال و نیم به عنوان مدیر گروه موسیقی دانشکده موسیقی هنرهای زیبای تهران به کار مشغول شد و پس از آن از این سمت استعفا کرد. در سال ۱۳۵۴ گروه شیدا را راه‌اندازی کرد و به همراه گروه عارف به سرپرستی حسین علیزاده به بازخوانی و اجرای دوباره آثار گذشتگان پرداخت. کانون موسیقی چاووش را با همکاری هنرمندانی مثل حسین علیزاده، پرویز مشکاتیان و علی اکبر شکارچی راه‌اندازی کرد و در طی یک فعالیت چشمگیر آثاری از این گروه به جای ماند که به گفتهٔ بسیاری از اساتید از بهترین کارهای موسیقی ایران به شمار می‌روند. پس از انحلال چاووش بعد از سفرهای زیادی که برای کنسرت به ایتالیا، فرانسه و آلمان کرد، در سال ۱۳۶۵ به آمریکا رفت. علاوه بر کنسرت‌های متعدد در سراسر آمریکا، مرکز فرهنگی هنری شیدا را در واشنگتن بنیان گذاشت.

از خوانندگانی که دراین سال‌ها با او همکاری کرده‌اند می‌توان به محمدرضا شجریان، شهرام ناظری، هنگامه اخوان و محمد معتمدی اشاره کرد.

لطفی در سال ۱۳۹۰ با نشریه آسمان مصاحبه کرد و انتقادات تندی را متوجه محمدرضا شجریان نمود. وی در این مصاحبه با اشاره به حجم بالای کار و کنسرت‌های آقای شجریان و اینکه آلبوم جدید محمدرضا شجریان مجوز انتشار گرفته و او برای برگزاری کنسرت‌هایش هم مشکلی ندارد گفت: امروز من شخصا نمی‌فهمم شجریان چرا اعتراض می‌کند. محمدرضا لطفی در بخش دیگری از سخنانش گفت: شجریان هیچ وقت به دنبال ایجاد یک جریان فرهنگی هنری مستقل با شرکت همکاران خودش نرفته است. یک شرکت اقتصادی به نام دل آواز درست کرده و کار خودش را مانند یک شرکت تولید کننده انجام می‌دهد و در آمد زایی خوبی هم از گذشته تا به امروز داشته و دارد.

پیرو این مصاحبه که در سایت‌ها و خبرگزاری‌های مختلف بازتاب گسترده‌ای داشت، آوا مشکاتیان دختر پرویز مشکاتیان و نوه محمدرضا شجریان رنج‌نامه‌ای در صفحه فیس‌بوک خود نوشته و در پاسخ به محمدرضا لطفی گفت:

خاطرهٔ به چالش کشیدن «بیداد» در مجلس وقت و آن همه اذیّت را به یاد دارید؟ به یاد دارید که پدرم و همراهانش ساز را به‌سان سلاح باید با مجوز حمل می‌کردند؟ می‌دانید چند ساز هنرمندان این سرزمین در آن سال‌ها شکست؟ چند ساعت موسیقی ضبط شده به خونِ دل، پاک شد؟ به یاد دارید کنسرت‌هایی را که در میان اجرا، هنرمندان‌مان را از روی سن پایین می‌کشیدند؟ آن سال‌ها شما در گوشه‌ای از دنیا آرام گرفته بودید!

در این نامه آوا مشکاتیان به نقل قولی از پدرش پرویز مشکاتیان اشاره می‌کند که پدر در آن می‌گوید: «آوا، امشب احساس می‌کردم لطفی دارد روی سِن، خودش را پیش چشم همگان دار می‌زند…»

آثار

• چاووش ۱-۱۰
  
• راست پنجگاه
  
• به یاد عارف (بیات ترک)
  
• چهره به چهره (نوا)
  
• سپیده (ماهور)
  
• چشمه نوش (راست پنجگاه)
  
• جان جان (سه‌گاه)
  
• معمای هستی (شور)
  
• عشق داند (ابوعطا)
  
• رمز عشق (ماهور)
  
• گریه بید (سه‌گاه-اصفهان)
  
• قافله‌سالار (نوا-راست پنجگاه)
  
• پرواز عشق (سه‌گاه-اصفهان)
  
• خموشانه (ابوعطا-بیات ترک-این قسمت با کمانچه اجرا شده‌است)
  
• چهارگاه
  
• به یاد درویش خان (تکنوازی سه‌تار، تنبک از ناصر فرهنگ‌فر، اجرای تصنیف از نصرالله ناصح‌پور)
  
• یادواره استاد نورعلی برومند (گروه همنوازان شیدا، دستگاه شور)
  
• همیشه در میان (بداهه نوازی تار و سه‌تار در شور و دشتی)
  
• بال در بال (شعر و موسیقی با ه.ا.سایه)
  
• تنها یک خاطره (بداهه نوازی تار و سنتور همراه با فرامرز پایور)
  
• وطنم ایران (اجرای گروه همنوازان شیدا، ۱۳۸۷)
  
• ای عاشقان (اجرای گروه همنوازان شیدا در بیات اصفهان, ۱۳۸۸)
  
  

محمدرضا لطفی صبح روز جمعه، ۱۲ اردیبهشت ماه ۱۳۹۳ بر اثر بیماری سرطان در ۶۷ سالگی در بیمارستان پارس تهران درگذشت.