جفت ناخواندن دو سیم در تار

یکی از گرفتاری‌های همیشگی تارنوازان ,جفت ناخواندن دو سیم یک کوک - مثل جفت‌های سفید و زرد تار هستند. البته در چند سال اخیر بعضی از تارنوازان و یا سازندگان ساز موفق به گشودن این "راز" به ظاهر پیچیده شده‌اند. چه بسیاری از سازها که توسط سازندگان و یا نوازندگان بی‌دلیل دستکاری شده و دسته ساز و یا حتی قسمتی از کاسه را تراشیده‌اند تا مثلا این مشکل را حل کنند. اما به طور کلی این مسئله هنوز معضلی بزرگ پیش روی نوازندگان است. باید بیاد داشته باشیم که رفع چنین مشکلاتی در سازهای ما راه را برای بیشتر مورد استفاده قرار گرفتن تارو سهولت در نوازندگی، بهتر و بسرعت باز می‌کند و نباید انتظار داشت که نوازنده‌ای که دلیل و راه‌حل رفع این اشکالات تکنیکی و حتی روش صحیح کوک کردن ساز را نمی‌داند بتواند با این ساز به سطوح ممتاز نوازندگی برسد، که گاه حتی توقع جهانی شدن تار را نیز در سر می‌پرورانند. قبل از اینکه وارد مسئله اصلی شویم بهتر است تا سیم‌های ساز را تعویض نموده و از یک جنس بودن هر دو جفت سیم مطمئن شویم. زیرا معمولا سیم‌ها پس از مدتی (بین سه هفته تا سه ماه) بستگی به مقدار و نوع نوازندگی کیفیت یکسان خود را از دست می‌دهند و در سیم‌ها ناجفتی بوجود می‌آید. در ابتدا برای حل مسئله باید ببینیم که مشکل دقیقا چیست؟ برای مثال سیم‌های سفید را در نظر بگیرید. ما دو سیم یک قطر و یک جنس داریم که آنها را به وسیله‌ی گوشی دقیقا به یک اندازه کشیده‌ایم و حال دو سیم در حالت دست باز صدای یکسانی تولید می‌کند. حال، فرضا در نقطه‌ای ثابت - مثلا در وسط طول سیم - پرده‌ای می‌بندیم و انگشت را در پشت آن قرار می‌دهیم و در این حالت باید هردو سیم یک صدای یکسان تولید کنند اما این اتفاق نمی‌افتد و دو صدای مختلف می‌شنویم. علت چیست؟ بطور قطع طول دو سیمِ کوتاه شده و انگشت گذاری شده متفاوت است. در اینجا باید دقت بسیار زیادی داشت زیرا پرده ساز معمولا بصورت مورب نیست و تنها دلیل اختلاف طول دو سیم در اختلاف ارتفاع دو سیم نسبت به دسته ساز می‌باشد. (البته فرض ما بر این است که پرده ساز نو نباشد زیرا پرده نو قدری کلفت و نازک است و باید برای تنظیم ارتفاع سیم‌ها و شنیدن صدای واقعی سیم‌ها مدتی با پرده‌ها، ساز زده شده باشد تا اصطلاحا پرده‌ها جا افتاده باشد و سطح روی آن صاف و صیقلی باشد.) پس در اینجا تنها اختلاف ارتفاع از موقعیت قرار گرفتن دو سر سیم چه بروی خرک ساز و چه بر شیطانک ساز حاصل می‌شود و همانطور که گفتیم این عدم تعادل بسیار ظریف و نه در حد میلیمتر بلکه در حد میکرون است. از آنجایی که روی دسته‌ی ساز و خصوصا در محل سیم‌های سفید دسته ساز قدری شیب داشته و اصطلاحا روی دسته گرده است، سیم سفید اول (یعنی سیم پایینی) از محل شیطانک و خرک باید قدری تو رفته‌تر از سیم دوم باشد که متاسفانه در بعضی خرک‌های بازاری فرم گرده و کروی بودن روی دسته بروی خرک و شیطانک اعمال نمی‌شود و لذا هنگام انگشت گذاری سیم اول قدری از سیم دوم بیشتر بطرف دسته فشار داده می‌شود که حاصلی جز تولید دو صدای مختلف ندارد. این اتفاق در بالای دسته ساز کمتر و هرچه بطرف پایین دسته (یعنی کاسه‌ی ساز) می‌رویم اختلاف اصوات بیشتر می‌شود و در بعضی سازها حالتی گوش آزار بوجود می‌آورد. البته اختلاف جزئی صدا در روی نت‌های ساز باعث تولید صدایی قدری گیراتر و رساتر می‌شود و هم کوک بودن بسیار بسیار دقیق صدای ساز را قدری نازک و لاغر می‌کند و به همین دلیل توصیه نمی‌شود که صداها خیلی زیاد همسان باشند. اما تنظیم ارتفاع شیارهای خرک و شیطانک کاری بسیار دقیق می‌باشد و تنها از عهده سازندگانی بر‌می‌آید که اطلاع کافی از فن نوازندگی دارند (و یا شاید از نوازندگانی بر‌آید که اطلاعی از ساخت ساز داشته باشند) بهر صورت مبتدیان نباید تنها بواسطه اطلاع از اشکال فنی، ساز را دستکاری کنند. در مورد خاص دیگری که علی‌رغم تنظیم بودن شیارهای خرک این ناجفتی شنیده می‌شود این است که در اثر مرور زمان و فشار سیم بم خرک ساز به طرف داخل کاسه فرو رفته باشد و سمت سیم‌های سفید بالاتر آمده باشد و این مسئله موجب بلندتر شدن و فاصله گرفتن سیم اول سفید از روی دسته شده باشد که راه حل آن در صورت شدید بودن این مشکل، تعویض پوست و تنظیم ارتفاع صحیح خرک نسبت به دسته می‌باشد.